Кӱндӱлу кычыраачылар, слерди ат – нерелӱ бичиичибис  Иван Васильевич Шодоевтыҥ чыкканынаҥ ала 110 јажына учурлалган: «Тӱӱкилик кӧрӱмдӱ бичиичи» деп адалган бичиктердиҥ кӧрӱзине, М.В. Чевалковтыҥ адыла адалган Эл библиотеканыҥ краеведение бӧлӱгине кычырып турубыс.

Иван Васильевич Шодоев(1914 - 2006, Улалу) - алтай бичиичи, журналист, тӱӱкичи, СССР–диҥ бичиичилер Биригӱзиниҥ турчызы (1969), 2004).

Сӧӧги – иркит.

И.В.Шодоев 1914 јылда  Кан – Оозы аймакта Мӧндӱр – Соккон јуртта, Ойбок деп ӧзӧктӧ чыккан.

Јӱрӱмге јаан јолын 14 јаштуда базарда неме кемјиир иштеҥ баштаган. «Мениҥ јӱрӱмим»(«Мною пройденный путь») деп, эске алыныштарынаҥ Иван Васильевич бичийт, базар коркышту јаан болгон, садуга јууктай аймактардаҥ, Алтай крайдаҥ, Моҥгол ло Кыдат јерлердеҥ којойымдар келип садыжатан деп.

Баштамы школды божодып, кийинде, 1930-чы јылдардыҥ баштапкызында 1934 јылда ВКП(б)-га кирип  јадарда, оныҥ адазы актарга болушкан дейле, оны албай, ВЛКСМныҥ инструкторынаҥ јайладып ийген Ол ӧйдӧ эки ле кижи (редактор ло кӧчӱреечи) бир канча газеттиҥ экземплярларын чыгарып туратан.

Јаскыда 1935 јылда комсомолдыҥ јол-јорыкка берген тап-эрикле (путевказыла), Одесса калада ЦК ВЛКСМ-ныҥ јарымјылдык курстарына аткарылган, деткомкыймыгуныҥ Бастырасоюзный школын божоткон.

Кӱскиде 1936 јылда Ишмекчи-крестьян Кызыл Черӱге алдырткан. Черӱниҥ јылдарын Уссурийск калада, Краснознаменный кавалерийский полкта, јерлежи Ч. К. Кыдрашевле кожо ӧткӱрген.

Черӱниҥ кийнинеҥ кӧп тиражту газеттиҥ редакторы болгон, 1939 јылынаҥ ала јаан изӱ айдыҥ 1941 јылдарында «Ойроттыҥ комсомолы» деп газеттиҥ редакциязында иштеген, оноҥ «Кызыл Ойрот» эмдиги ӧйдӧ «Алтайдыҥ чолмоны».

 Јаан изӱ айдыҥ 1941 јылынаҥ ала 1946 јылдыҥ јаан изӱ айына јетире Иван Васильевич Ада Тӧрӧл учун Улу јууда турушкан. Тӱштӱк-Кӱнбадыш фронттыҥ аҥылу Сибир-Омск кавалерийский дивизиянда болгон  «Ада-Тӧрӧл учун јууныҥ I степень» ордениле кайралдаткан. Јуу божогон кийнинде, 1946 јылдыҥ јаан изӱ айында гвардии старший лейтенант Шодоев тӧрӧлине јанып келген.

1946 јылда келеле, Кан-Оозындагы партияныҥ райкомында пропаганда ла агитация эдер отделдиҥ башкараачызы, кийнинде ВКП(б)-ныҥ секретари болуп иштеген. 1947 јылда Иван Васильевичти Ойрот-Турага «Кызыл Ойрот» газеттиҥ кӧчӱреечизиниҥ ижине алдырткан. 1954—1955 jj. Улаган аймактагы райисполкомныҥ председатели болуп тургузылган. 1955 јылда «Алтайдыҥ чолмоны»  газеттиҥ баш редакторына тургузылып, амыралтага чыкканча бу иште иштеген. Баш редактор болуп, журналисттердиҥ кӧрӱмјилӱ плеядазын ӧскӱрген.

Бичиичи-фронтовик јуудагы ла ижиндеги једимдери учун тӧрт орден ле он јети медальдарла кайралдаткан.

 1987 јылда, узак ла јамылу бичиичи ле журналист ижи учун, Алтай Республиканыҥ ла каланыҥ эл-јондык иштери учун, «Горно-Алтайсктыҥ кӱндӱлӱ кижизи» деп ат адалган.

 Иван Васильевичтиҥ (Салайман Шодоев — псевдоним) баштапкы ла чӱмдемелдери 1933 јылда аймактыҥ газеттеринде болгон. Оныҥ баштапкы балдарга чыккан чӱмдемелдерлӱ бичиги «Койонок», «Ирбизек», «Таҥ алдында» (1972), «Ӧлӱмди јеҥип», «Кемлейдиҥ эрјинези» (1987), «Качук» (1987), «Качук» (1989), «Ӧткӧн јолымнаҥ» (1995).

Иван Васильевич алтай тӱӱкилик прозаныҥ баштаачызы болуп јат.

Эҥ јаан тӱӱкилик роман «Кызалаҥду јылдар»  тӧрт катап чыккан (1973, 1984, 1999, 2019 јылдарда). Јеҥил ле бай литературный тилле ол алтай калыктыҥ кӱч ӧйин кӧргӱскен. Романныҥ тӧзӧлгӧзинде — XVII чакта алтай калык кыдаттардыҥ олјолоп келгенине удурлашканы керегинде.

Экинчи роман «Таҥ алдында» Туулу Алтайдыҥ граждан јуу ла Совет јаҥныҥ тургузылганы керегинде.

Јууга учурлалган эки повесть: «Ӧлӱмди јеҥип» (автобиографиялык), «Солдаттыҥ јолдоры».

Повесть «Кемлейдиҥ эрјинези» - Социал Иштиҥ Геройы,  Тоедов Јелмек Тоедовичке учурлалган.

Повесть «Качук» (орус «Катерина») - сӱӱген эжине ле эш – нӧкӧрине Екатерина Григорьевнага учурлалган.  

Кайралдары

Тӧрт орден «Кызыл Чолмон»: Эки орден «Знак Почёта» ;

«Орден Отечественной войны 1 степени» (1985);

Горно –Алтайсктыҥ кӱндӱлӱ кижизи» (1987);

Алтай Республиканыҥ Эл бичиичизи (2004);

Бастыра 14 медальла кайралдаткан.

Кереес 

2011 јылда Мӧндӱр – Сокконыҥ оромдорыныҥ бирӱзи Шодоевтиҥ адыла адалат.

Мӧндӱр – Соккон јурттыҥ Јеҥӱге учурлалган Паркында оныҥ барельеф – кереези бар.

  

 

Страница не содержит необходимого пути.