Ада сӧсти айладып,
Эне сӧсти эзедип…
Тематическая рубрика «Тилдиҥ байлыгы» = «Богатство языка» знакомит читателей с книгой «Јебрен тазылду энчибис». Автор книги – заслуженный работник культуры Республики Алтай, член Союза журналистов России Любовь Талкыбаева.
«Jебрен тазылду энчибис» = «Связующая нить теленгит кожон» / Региональная общественная организация «Национально-культурный центр «Народы Чуи» Республики Алтай; [составитель Л. Я. Талкыбаева; редактор Н. А. Тепукова]. – Горно-Алтайск: Горно-Алтайская типография, 2024. – 87 с. : фот.
«Jебрен тазылду энчибис» = «Связующая нить теленгит кожон» / Региональная общественная организация «Национально-культурный центр «Народы Чуи» Республики Алтай. – Горно-Алтайск, 2024. – 1 эл. опт. диск (CD-ROM).
Издание увидело свет благодаря проекту «Связующая нить «Теленгит кожон» и участию в грантовом конкурсе Президентского фонда культурных инициатив. В книге, дополненной музыкальным диском, опубликована биография исполнителей народных напевов и слова их песен. Издание в виде музыкальной памяти даст возможность читателю погрузиться в историю и музыкальную культуру алтайских теленгитов.
«Јебрен тазылду энчибис».
«Ӧзӧги ӱзӱлзе, jӱрӱм jок, jаҥары ундулза, jон jок» деп тереҥ учурлу, ӱредӱ, укаалу сӧсти калык тегиндӱ айтпаган. 2024 јылда Эре-Чуйдыҥ јайалталу эпшизи, Алтай Республиканыҥ культураныҥ нерелӱ ишчизи, РФ-тыҥ журналисттер Биригӱзиниҥ ле АР-дыҥ бичиичилер Биригӱзиниҥ турчызы Любовь Талкыбаева «Јебрен тазылду энчибис» деп солун бичик тургускан. Бу бичик «Связующая нить «Теленгит кожоҥ» деп проект ажыра президенттиҥ грантыныҥ акчазыла чыгарылган.
Баштапкы бӧлӱк «Калыгым кожоҥы – телеҥит jаҥар» деп адалат. Мында телеҥит албатыныҥ оос чӱмдемели – jаҥар кирет. Автор јурттар сайын jоруктап, jаҥарчы jаандарды эбирип, jаҥар кожоҥдорды jууп, оныҥ аҥылузын темдектеп, оны эмдиги ӱйе билип, энчи эдип алып jӱрзин деп узак ӧйгӧ jууп, бичиген. Анайда ок, jиит ле jажы jаанаган jаҥарчылардыҥ ады-јолдоры адалган. Олордыҥ фотоjуругы, jаан эмес биографиязы, айткан јаҥар кожоҥдоры бичилгени кычыраачыларга таныжарга эптӱ.
«Учурлу ла байлу кай кеендик» деп бӧлӱкте Эре-Чуйда кайдыҥ тӱӱкизи недеҥ, кемнеҥ башталганын кӧргӱзет.
Бичик алтай культурала колбулу иште иштеген ишчилерге, студенттерге, кычыраачыларга тузалу болорында алаҥзу jок.
Бичиктиҥ аҥылузы незинде дезе, jаҥар кожоҥ аудиодискке салынганында. Бир канча тоолу телеҥит јаҥар кожоҥдорло таныштырып турубыс.
Табылгы сапту камчымды
Таштабазыҥ, тудун jӱр.
Талай кечип ыразаҥ,
Ундубазыҥ, санан jӱр.
Эки учукту калтамды
Эпчей тудуп, кӧрӱп jӱр.
Эбирип ойто jет келзеҥ,
Ундубазыҥ, санан jӱр…
(Урелова Майра Ямсаровна)
Энем jӱрген элбек чӧл-
Балдарымныҥ турлузы.
Энем айткан алкыжы
Элен-чакка алкышту.
Энем берген энчи jер,
Ээлеп jӱр деп jакыган.
Элен-чакка jуртайтан
Турлууҥ болор деп айткан.
Адам баскан ару чӧл –
Ак малымныҥ одоры.
Адам айткан алкыш сӧс
Алты ӱйеге алкышту…
(Метреева Тамара Алексеевна)
Кожоҥымда не болзын.
Коолой соккон салкындый.
Jаҥарымда не болзын,
Jайылып ӧскӧн чечектий.
Эки кылду топшуурымды
Элип-селип ойноорым
Эдиски болгон ӱнимди
Эптеп-эптеп чӧйӧрим…
(Чинатова Чычкан Мандыбаевна)
Армакчыда ак-бором –
Аргымактыҥ jабаазы.
Амыргы болгон бу ӱним –
Адамнаҥ арткан кереези.
Эжикте турган эрjинем –
Эр эмдиктиҥ балазы.
Эдиски болгон бу ӱним –
Энемнеҥ арткан jӧӧжӧзи.
Аҥы-кужы кыймыраган
Ак-Туру деп тайгам бар.
Албатыныҥ ортодо
Ак-jабак деп сӧӧгим бар.
Кӧк ынаарга туттурган
Кӧкӧрӱ бажы ыйык бар.
Кӧп албаты ортодо
Кӧбӧктӧҥ арткан таайым бар…
(Керек Сапо Севастьянович)