Карганныҥ айтканын јыктаган каптарыс
Алтай јеристиҥ тӧрин ээлегей.
Јаандардыҥ сӧзин салган јанчыгыс
Кожуун-јоныстыҥ билигин јетиргей.
Тайгалар тынган тынышка алдыртып,
Алкышту јеристиҥ ийдезин алыгар.
Ойгор сӧстиҥ чакызы јанына
Јӱгӱрук аттарлу јантайын келигер.
Эрјине ӧйдиҥ эзини кычырза,
Јебрен элистиҥ ойгорын алыгар.
Элебес энчидеҥ адаарга артынып,
Јоноорло коштой ичкери јортыгар.
Кожуун-jонымныҥ jанчыгы / автор-тургузаачы Н. Н. Санина. - Горно-Алтайск : Алтын-Туу, 2019. - 386 с. : фот. ; 24 см.
Алтай калыктыҥ Улаган аймакта јуртаган јонынаҥ јууган јуунтыда автор-тургузаачыныҥ Санина Наталья Николаевнаныҥ мынаҥ озо чыккан бичиктеринеҥ талдалганы ла кийнинде јууган оос чӱмдемелдиҥ кеберлери кирген.
Наталья Николаевна јайалтазы јаан ӱредӱчи, билимчи Улаган алтайдыҥ јурттарын эбирип, узун јолдор ӧткӧн, улу јӱрӱм јӱрген јаан да јашту улустаҥ, ойгорлыгын орныктыра айдынган орто до јаштулардаҥ кӧп толу кожоҥдор ло куучындар бичийле, тизимдей тургузып, олордыҥ учурын, ич шӱӱлтезин јартап, акту бойыныҥ кӧрӱми, сезими, ич кӱйбӱзи ажыра ӧткӱреле, алкыжыла курчайла, кӱндӱзиле кӱреелейле, Алтайдыҥ текши эл-јоны кычырзын деп амадап, кепке бастырган эмтир.
Бичилгенинде јербойынныҥ байлык лексиказы, кемнеҥ бичилгени керегинде јетирӱлер, јаратмалдар салылган. Калыктыҥ оос чӱмделгези ажыра улустыҥ ӧткӧн ӧйдӧги јӱрӱми, келер ӧйлӧргӧ јӱткимели сезилет.
Бичикте кепке базылган тексттердиҥ тили аҥылу, айдарда, оны кычыраачылар бойлоры таҥынаҥ ширтеп-шиҥдеп кӧрӧр айалга тӧзӧлип јат. Улаганныҥ телеҥиттериниҥ аҥылу айдыжы, сӧстӧрдӧ ачык ӱндӱлерди узада чӧйгӧни, сӧс кожулталарын, не-немениҥ адын башка-башка јӱзӱндеп айтканы, јербойыныҥ адалгалары (терминдери) алтай литературный тилди байыдар арга берет. Сӧстӧрди айтканы аайынча бичигени, кийнинде тил шиҥдегендерге сӱреен керектӱ болор. Бир кезик сӧстӧрди бу рубрикада салып јадыс.
ЈАРТАМАЛ СӦЗЛИК
Аай – чын, јакшы (аай укты – јакшы укты, јарадып укты).
Айрак – чеген.
Ак- Бешпек – агуна деп куш.
Алгый – сабат.
Алјааны – коноогы.
Аланчык – агаштаҥ эткен айыл.
Алјааны – коногы.
Аптыра – агаш кайырчак.
Байан-Кудай – Эне Кудай.
Башпак – тере.
Јартыгында – келтейинде.
Јару – тӱгин алып койгон тере.
Јип – иирип эмезе каттап салган койдыҥ тӱги.
Јуулуш – чыкту, суулу јер.
Јылмадык – араай кижи.
Кааканак – илип салган шар.
Казран кат – ташту јерде ӧзӧтӧн ачу кат (облепиха)
Карлаак – кар јаантайын тӱжетен јер.
Кее – јаман, кӱчи, учуры јок.
Кемчик – суу.
Кепееш – јӱстӱк.
Кизек – киске.
Кожуун– эл, јон, аймак кирелӱ јерде јаткан јон.
Корнотыган – эскирип ӱрелген.
Кором – караҥуй эҥир.
Кӧдӱре – ончо.
Кӧлкӧ – орынныҥ кийнине илетен кебис.
Куйка топчы – болчок озогы топчы.
Оможок – агаш калбак.
Оозонды – табыштанды, унчукты, кӱркӱреди (кӱкӱрт керегинде).
Оокой – бӧрӱ (байлап айткан сӧс).
Ӧтпӧк – кӱлге кӧмип быжырган калаш.
Сойлон – цейлон.
Сӧҥӱскен – тегенектӱ јыраа.
Таајы – бӧс.
Тайда – энезиниҥ адазы.
Талтыраҥ – аттыҥ базыдыныҥ бӱдӱми.
Тепчӱӱр – тебиске.
Тоорок – салкын.
Улда – адазыныҥ адазы.
Улды – тӧзи.
Улаан – Улаган.
Уу – јӧргӧмӧштиҥ уйазы.
Уурык – узун агаш.
Чикир – шикир.
Чубалаар – таштаар.
Чулгак – чуу.
Чум барды – јылгыр, ичкери, капшай.
Элеҥи – эжиктиҥ эки јаны.
