Тематическая рубрика «Тилдиҥ байлыгы»

Шӱӱрбекчилердиҥ алтай аттары керегинде

Алтай ӧлӧҥ-чӧбиле, аҥы-кужыла сӱрекей байлык тала, ӱрделиктеҥ бери оныҥ кайыр кырларында, капчалду ӧзӧктӧринде, јуҥ ойбокторында, элбек јалаҥдарында кандый бӱдӱмдӱ ӧзӱмдер ӧспӧгӧн, кандый тӱктӱ кийиктер одорлобогон деер.

Канаттуларды алзабыс, капшанду чӧлдӧристе токтой до, торломой до бӱгӱн кӧрӱнбес, кайыр кырларыстаҥ кунукчыл ӱндӱ кулады, куу башту јоло ырбаган, чилимдӱ кӧлдӧристи чийлеген јакалабайт, кулузунду булуҥдарында куутаҥ, корголой конбойт.

Кезик улус, анчада ла јашӧскурим, Алтайыста алдындагы ӧйлӧрдӧ мындый атту куштар болгон деп укпаган да болор.

Келер ӧйдӧ бу куштар Алтайына јанып, ойто торныгып ӧзӧри бӱгӱн алаҥзылу деп билдирет, је кем билер, Алтайыстыҥ ар-бӱткенин кичееп, корып алзабыс, кежиктӱ айалга тӧзӧлип, кеткен куштарыс тӧрӧл јерине бурылып та келердеҥ маат јок. Мындый учуралдар ар-бӱткенисте бар, темдектезе, алдында Алтайыста јоголо берген кумдустар ла какайлар бӱгӱн ойто ӧзӱп кӧптӧп јат.

Тындулардыҥ эди-каныла азыранатан куштарды шӱӱрбекчилер (шӱӱрмекчилер) деп айдадыс. Тындулардыҥ тынын кыйып курсактанатандардыҥ «тебер куштар» дейдис, ӧлгӧндӧрдиҥ сегин челдейтендерин «секчилер» деп айдадыс.

Бӱгӱн шӱӱрбекчилердиҥ алтай аттарын орнитологияныҥ орус тилде јаҥжыккан адамал терминдери аайынча берип јадым. Тоологон терминдерде јастыралар туштаза, билер улус тӱзетсин деп сурап турум…

Бу кыскарта бичилген јартамалдыҥ кийнинде кычыраачы мениҥ орнитологияныҥ классификациязы аайынча эткен шӱӱлтемди оҥдоор ло јарадар деп иженип јадым.

Михаил Сазанкин, 1999 јыл.

Аклаачын

Акшал

Байгуш

Балыкчы

Јееренек

Јоло

Јалааты

Каратас

Карчага

Каршыт

Киштели

Кобурга

Мӱӱстӱ кобурга

Колбыркы

Кӱйгенек

Кулады

Кускун

Мечиртке

Мӱркӱт: куреҥ мӱркӱт

Кара мӱркӱт

Ӧркӧчи

Сары

Тарбалјы

Таскачак

Тейлеген

Ӱкӱ: сары укӱ

Јеерен ӱкӱ

Чагаан куш

Чакыр

Чагыл

Шоҥкор

Тӱлкӱнек

Сандыгаш

Лунь степной

Орлан белохвост

Бородатая неясыть

Скопа

Перепелятник

Орел бородач

Хохлатый осоед

Черный гриф

Ястреб

Мохноногий курганник

Балобан

Сыч воробьиный

Сплюшка

Длиннохвостая неясыть

Кобчик

Сип

Ворон

Сова

Беркут

Подорлик

Дербник

Канюк

Могильник

Сыч

Коршун

Филин

Ушастая сова

Белая сова

Зимняк

Чеглок

Сапсан

Пустельга

Общее название болотных и луговых луней

Тематическая рубрика «Тилдиҥ байлыгы»