Печать
…Кастактар канадына ӱлгерлер чийип, Јер ле сайын мен учурайын… (Караҥ Кошевтиҥ 75 јажына учурлап)

Кошев Анатолий (Каран) Дмитриевич – поэт, прозаик, драматург, кӧчӱреечи. 1994 јылдаҥ бери Россия бичиичилериниҥ турчызы, Алтай Республиканыҥ кӱндӱлӱ кижизи.   

Караҥ Кошев 1946 јылда Улаган аймактыҥ Кӧӧ јурттында чыккан.   Ол 1968 јылда Москвада шоссе јолдор јазаары аайынча институт божоткон.

Оноҥ бери ол Коми АССР-да газӧткӱргиш тударында иштеп јат. Бу ороонныҥ эҥ учурлу ла јаан бастыра Союз ичинде комсомол стройкаларыныҥ бирӱзи. Полярный кругтыҥ ары јанында ӧдӱп турган јаан стройканыҥ тыныжы, јеҥил эмес, је ороонго керектӱ ле кижиге бийик ырыс экелген иштиҥ романтиказы јиит алтай инженердиҥ ӱлгерлеринеҥ јарт эзелет. Ол 50 патенттиҥ авторы, 1987 јылда ВДНХ-ныҥ алтын медалиле кайралдаткан.

Караҥ Кошев кӧп ӱлгерлик јуунтылардыҥ, повестьтердиҥ, пьесалардыҥ авторы. Литературага учурлап шиҥжӱ иштер ле јирмеге јуук кожоҥдор бичиген.

 1967 јылда «Баштапкы алтам» деп ӱлгерлик јуунтызы кепке базылган, 1973 јылда – «Отык»,    1976 јылда балдарга учурлап «Туулар сайын туралар»,  1990 јылда – «Кумран куулардыҥ мӧҥкӱлик учужы» ла о.ӧ. 

Онойдо ок,  «Айгӱнет јер» (1967), «Солоҥылу айаҥдар»  (1981)  деп прозалык јуунтылар чӱмдеген.

Караҥ Кошев бойыныҥ јайаанын драматургияда ченеп кӧргӧн: «Санат» деп пьеса, «Чагана» деп водевиль ле комедия да чӱмдеген. Анчадала, орус тилле кепке базылган «И взойдёт твоя заря» – деп,   тӱукилик трагедиязы јарлу болгон.  

Кӧчӱреечи ижин бичиичи база једимдӱ бӱдӱрген: алтай тилге Ш. Руставелиниҥ «Витязь в тигровой  шкуре» деп туујызын;  «Слово о полку Игореве» деп јебрен орус литератураныҥ кереезин;  О. Хайамныҥ ӱлгерлерин, А.С. Пушкинниҥ «Маленькие трагедии», С. Есенинниҥ, Н. Рубцовтыҥ, Э. Межелайтистиҥ ӱлгерлерин алтай тилге кӧчӱрген.

Караҥ Кошевтиҥ ӱлгерлеринеҥ кӧрӱлип турган лирикалык герой – ол совет ӧйдиҥ јиит кижизи. Ол тӧрӧл албатызын, ороонын сӱӱп, ого бастыра кӱчиле ырыс, туза, једим экелерге амадайт. Ол ӧктӧм, сергек, ачык-јарык санаалу кижи. Ого эҥ чын, эҥ ару сӱӱш, ӧктӧм јӱрӱм, ичкери кӧрӱм, ӧрӧ ӧзӱш керек.         

 Алтай литературага Караҥ Кошев  јаҥы тӱҥдештирӱлер, солун кӧрӱм кийдирет.  Чолушман ӧзӧктиҥ чӱм јаҥын, кеп куучындарын эптӱ тузаланып, ӱлгерлеринде  кӧргӱскен. Темдектезе, «Ӧрмӧ» деп ӱлгерде кеп куучын – «Озогыда уул ыраак јорукка атанар алдында сӱӱген кысла кожо кайыҥ агаштыҥ бӱрин ӧрӧтӧн: бу ӧрмӧ ойто келгенче јазылбаза – кыс сакыганы, јазылып калза – кыс сакыбаганы… Је кезикте кандый бир кижи ол ӧрмӧни ӧнӧтийин келеле, јазып та койот…». «Бӱгӱн тӱнде» деп ӱлгерде ыйыктардыҥ кӱркӱрегенин уккан кижи керегинде – «Ыйык – ол агару сӱмер. Озогы улустыҥ айтканыла болзо, оныҥ «адышканын» (кӱркӱрегенин) уккан ончозынаҥ озо уккан кижи ол ӧйдӧҥ ала башка јӱрӱм јӱретен…».  Поэттиҥ учурлу ӱлгерлери бойыныҥ кӧрӱмиле, айдылганыла алтай литературада башка јерде турат: /Бу алтайдаҥ айрылып барзам,/ Суучак болуп шоорлой берейин./ Суузаган кижи ӱстиме эҥчейип, /Бойыныҥ кеберин кӧрӱнип турзын. 

Категория: Новости
1312